Hegel’in Toplum Sözleşmesi Teorileri Eleştirisi

Abstract

İnsanın toplumsallığını anlamak ve gerektiğinde değiştirmek için tarih boyunca çeşitli açıklamalar üretilmiştir. İçinde yaşadığımız modern-kapitalist dünyanın gelişme sürecine paralel biçimde ilerleyen modern egemen devlet kavramı da kendisini meşrulaştıracak olan toplum sözleşmesi teorileriyle birlikte biçimlenmiştir. Her ne kadar bu konu altında genel olarak anılan filozoflar Jean-Jacques Rousseau, John Locke ve Thomas Hobbes olsa da konuyla ilgilenen filozofların sayısı oldukça fazladır. Önemli bir başka nokta da bu teorilere temel teşkil eden doğal hak düşüncesinin söz konusu filozofların çağlarından çok daha geriye giden bir geçmişe sahip olduklarıdır. Modern dönem sözleşme teorilerinin doğal hak varsayımlarından en önemli farkı, yeni biçimlenen devletin meşruiyet kaynağını kutsal metinlere ve Kilise’ye değil, varsayımsal bir doğa durumuna ya da kendi eylemlerinin belirleyicisi olan bir özgür özne kavramına dayandırmalarıdır. Kendi siyasi birliğini kurmaya çalışan 18. ve 19. Yüzyıl Almanya’sının filozoflarına baktığımızda onların en başta bu teorilerin varsayımlarını sergilemeye ve eleştirmeye çalıştıklarını görürüz. Bu çerçevede Hegel’in eleştirisi bu teorilerin ilk bütünsel ve felsefi eleştirisini oluşturur. Bu metinde Hegel’in toplum sözleşmelerinin varsayımlarına yönelttikleri eleştiriler, onun öncülleri olan Kant ve Fichte’nin düşünceleriyle birlikte tartışılacaktır.