Osmanlı ordusu geri hizmet birlikleri’nde teşkilat ve dönüşüm : Cebeci Ocağı

Abstract

"Buhran" ya da "dönüşüm" dönemi kabul edilen XVI. yüzyılın son çeyreği ile XVII. yüzyılın ilk yarısını inceleyen Osmanlı tarihi araştırmalarında odak noktası Osmanlıların ordu organizasyonu, savaşma biçimleri ve sosyal yansımaları üzerine olmuştur. Bu çalışmalar konuyu muharip sınıflar olan yeniçeriler, tımarlı sipahiler, sekban/levent taifesi, ümera kapısı gibi zümreler üzerinden okumaya çalışmıştır. Ancak Osmanlı ordusunun geçirdiği dönüşümün ve toplumsal yansımalarını daha doğru analiz edebilmek için ordu terkibi içerisinde nitelik ve nicelik olarak önemli yer tutan muharip olmayan sınıfları da incelemek elzemdir. Literatürdeki söz konusu eksiklik nedeniyle bu araştırma, muharip olmayan sınıfların başında gelen Cebeci Ocağı'nın XVI. yüzyıldaki teşkilatını dönemin kaynakları ışığında ortaya koyarak yüzyılın sonlarından itibaren yaşanan gelişmelerle beraber nasıl bir dönüşüm yaşadığı ortaya konacaktır. Böylece hem muharip olmayan sınıflara dair oldukça kısıtlı bulunan literatüre katkı yapılmakla beraber Osmanlı ordusunun ve toplumunun yaşadığı dönüşüme daha geniş bir perspektifle bakma imkanına sahip olunacaktır. ----- The focus of Ottoman historical studies examining the last quarter of the XVIth century and the first half of the XVIIth century, which is considered to be a period of "depression" or "transformation," has been on the Ottoman military organization, warfare styles, and social reflections. These studies have attempted to analyze the subject through the combatant classes such as janissaries, sipahis with fiefs, sekban/levent brigade, and the umera household. However, in order to analyze the transformation of the Ottoman army and its social reflections more accurately, it is essential to examine the non-combatant classes, which occupied an important place in terms of quality and quantity within the army composition. Due to this deficiency in the literature, this study will reveal the organization of the Cebeci Corps, one of the leading non-combatant classes, in the 16th century in light of the sources of the period and reveal how it underwent a transformation with the developments from the end of the century onwards. Thus, this study will not only contribute to the limited literature on non-combatant classes but will also provide a broader perspective on the transformation of the Ottoman army and society.