Şam Evraki Koleksiyonu'nun Teşekkül Ettiǧi Kadim Bir Arşiv: Kubbetü'l-Hazne ve Tarihi

Abstract

Türk ve İslam Eserleri Müzesi'ndeki Şam Belgeleri, 20. yüzyılın başlarında Şam'dan İstanbul'a getirilen el yazmalarından oluşan bir koleksiyondur. Kur'an yazmalarının yanı sıra, İslami ilimlere dair el yazmaları, diğer dinlere ait metinler, resmî belgeler ve sosyal hayata ilişkin belgeler de dahil olmak üzere farklı tür ve dillerde el yazmaları içeren bu el yazması koleksiyonu, özellikle mesahif çalışmaları olmak üzere el yazması araştırmaları için büyük önem taşımaktadır. Bu koleksiyonun nasıl oluştuğu, muhafaza edildiği binanın tarihi açıklanarak ortaya çıkarılabilir. Şam'daki Emevi Camii avlusunda bulunan Kubbetü'l-Hazne, tarih boyunca farklı işlevler için kullanılmış ve içinde büyük bir el yazması koleksiyonunun biriktiği korunaklı bir yapıdır. Bu binanın geçmişini anlamak, modern bir kütüphane mi, devasa bir arşiv mi yoksa sadece bir depo mu olduğu henüz netleşmediğinden, Şam Belgeleri'nin tam olarak ne olduğunu ortaya çıkarmak için önemlidir. Bu makale, Kubbetü'l-Hazna olarak bilinen yapı ve içindeki el yazması koleksiyonunu ele almaktadır. Araştırma, Kubbetü'l-Hazna külliyatının kronolojik tarihini ortaya koymayı amaçlamakta olup, Osmanlı arşiv belgeleri ve Kubbetü'l-Hazna tarihiyle ilgili yazılı kaynakların yanı sıra Şam Belgeleri Koleksiyonu üzerine yaptığım kişisel araştırmaya dayanmaktadır. Sonuç olarak, bu makale, Şam Belgeleri Koleksiyonu'nun oluştuğu Kubbetü'l-Hazna'nın ilk yıllarından günümüze kadar olan hikâyesini aydınlatmakta ve ayrıca Osmanlıların bu koleksiyonu korumak için attığı adımları ortaya koymaktadır. Kültürel miras olarak kabul edilen bir el yazması koleksiyonunun tarihini inceleyen bu çalışma, el yazması kültürü araştırmalarına katkıda bulunması ve dönemin sosyopolitik ilişkilerine ışık tutması bakımından çok yönlü öneme sahiptir.