II. Meşrutiyet Döneminde Lütfi Fikri Bey’in Gazeteleri Ekseninde İstanbul’da Siyasal Muhalefet Ortamı

Abstract

Türk basın tarihi modern Türkiye tarihinde toplumsal değişimin en iyi izleme alanlarından biridir. Esas itibarıyla Tanzimat’la başlayan bu süreçte, Türk modernleşmesinin önemli bir unsuru olan siyasal muhalefet olgusunun ortaya çıktığı zemin yine büyük ölçüde basın yoluyla olmuştur. Yeni Osmanlıların kısa süren siyasal değişim macerası I. Meşrutiyet döneminin 1878 Mart’ında sona ermesinin ardından yaklaşık on yıl sonra sahneyi Jön Türkler almıştır. İttihatçılık adını alacak ve hürriyetçilik söylemini benimseyecek olan bu hareket, bu yöndeki mücadelesini yine büyük ölçüde basına dayanarak yürütmüştür. Bu dönemde Sultan II. Abdülhamid’in (1876-1909) sıkı kontrolü altında varlığını sürdüren Türk basınını muhalif çizgisini daha çok yurt dışından gerçekleştirmeye çalışmıştır. Türk basın tarihi içinde bu dönem, siyasal muhalefet açısından Osmanlı yönetimiyle adeta diyalektik bir ilişki içinde olmuştur. II. Meşrutiyetle birlikte hürriyet her ne kadar top namlularının üzerinde inşa edilmişse de bu sonucun alınmasında Jön Türklerce imparatorluk dışında yayımlanan gazete vergilerin önemli bir rolü olmuştur.