Erken çocukluk dönemine seslenen değerler eğitimi odaklı çocuk edebiyatı yapıtlarında görsel-metin uyumunun incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, erken çocukluk dönemine seslenen değerler eğitimi odaklı çocuk edebiyatı yapıtlarında görsel-metin uyumunun incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmanın inceleme nesnesi ve veri kaynağını Türkiye'de 2017-2021 yılları arasında, farklı yayınevleri (Diyanet Vakfı Yayınları, Erdem Yayın Grubu, Nar Çocuk Yayınları) tarafından yayımlanmış, erken çocukluk dönemine yönelik değerler eğitimi odaklı 3 (üç) sette yer alan toplam 29 (yirmi dokuz) çocuk edebiyatı yapıtı oluşturmaktadır. Araştırmanın inceleme nesnesini oluşturan yapıtlar erken çocukluk dönemine seslenmesi, değerler eğitimi amacıyla yapılandırılmış olması ve 2017-2021 yılları arasında set halinde yayımlanmış olması gibi çeşitli kriterler göz önünde bulundurularak ölçüt örneklem yoluyla seçilmiştir. Araştırmada erken çocukluk dönemi ile 0-8 yaş aralığı kastedilmiş olup incelenen yapıtların 3-6 yaş aralığına hitap eden eserler olması öncelenmiştir. Araştırmanın veri toplama aşamasında erken çocukluk dönemine seslenen değerler eğitimi odaklı 29 çocuk edebiyatı yapıtındaki görsel-metin uyumunun incelenmesi amacıyla "Değerler Eğitimi Odaklı Görsel-Metin Uyumu Değerlendirme Formu" kullanılmıştır. Değerler Eğitimi Odaklı Görsel-Metin Uyumu Değerlendirme Formu'nda eserlerin görsel-metin ilişkisini ölçen 13 madde yer almaktadır. Çalışmanın veri analizinde araştırmanın inceleme nesnesini oluşturan kitap setleri ilk olarak araştırmacı tarafından iki defa okunmuştur. Setler değerlendirileceği zaman tek tek ele alınarak incelenmiş ve okuma işlemi gerçekleştirilmiştir. Daha sonra üçüncü okumada ele alınan set Değerlendirme Formu'nda belirlenen ölçütler dahilinde görsel-metin uyumu özelliklerine yönelik 13 madde üzerinden evet-kısmen-hayır cevaplı sorularla değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Bu işlem sırasıyla tüm setlere uygulanmıştır. Değerlendirme tabloları tamamlandıktan sonra bir kez daha son bir inceleme yapılarak süreç tamamlanmıştır. Elde edilen nitel veriler araştırmanın bulgular bölümünde tablolaştırılmış olup içerik analizi kullanılarak yorumlanmıştır. İnceleme nesnesini oluşturan yapıtlardan elde edilen bulgular, eserlerde yer alan metin örnekleriyle ve görsellerle desteklenmiştir. Araştırma sonucunda, araştırmanın inceleme nesnesini oluşturan erken çocukluk dönemine yönelik değerler eğitimi odaklı çocuk edebiyatı yapıtlarından 3 set -29 kitap- ayrı ayrı dikkate alınarak görsel-metin uyumuna ait genel sonuçlara yer verilmiştir. İncelenen tüm eserler birlikte değerlendirildiğinde eserlerin yarıdan fazlasında görsel-metin uyumunun sağlandığı tespit edilmiştir. Genel itibariyle incelenen eserlerde metin olmaksızın görsellerin çocuk okurun kendi hikayelerini oluşturmasına fırsat sunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte bazı eserlerde resimlemenin metnin içeriğini yansıtmada yetersiz kaldığı, görsellerin metinle uyumlu olarak yapılandırılmadığı, metin olmaksızın bütünsel açıdan bakıldığında görsellerin görsel okuma yapmaya fırsat tanıyacak kadar görsel devamlılık ve tutarlılık barındırmadığı görülmüştür. ----- This study aims to examine the visual-text alignment in children's literature works focused on values education addressed to early childhood. The research employed the survey model, a qualitative research method. The study sample and data source consist of 29 children's literature works included in three sets published by different publishing houses (Diyanet Foundation Publications, Erdem Publishing Group, Nar Çocuk Publishing) in Turkey between 2017 and 2021, all focusing on values education for early childhood. The selected works were chosen through criterion sampling based on criteria such as targeting early childhood, being structured around values education, and being published as part of a set between 2017 and 2021. Early childhood in this study refers to the 0–8 age range, with a particular focus on works intended for children aged 3–6. During the data collection phase, the "Values Education-Focused Visual-Text Alignment Evaluation Form" was used to assess the visual-text alignment in the 29 children's books. This evaluation form includes 13 items designed to measure the relationship between visuals and text in the books. For the data analysis, each book set was read twice by the researcher. Then, during a third reading, each set was evaluated individually based on the 13 items in the evaluation form using a "yes-partially-no" scale. This process was repeated for all sets. After completing the evaluation tables, a final review was conducted to complete the analysis. The qualitative data obtained were tabulated and interpreted using content analysis. The findings from the analyzed works were supported by examples of texts and illustrations from the books. As a result of the study, general findings related to visual-text alignment were presented separately for each of the three sets (29 books) focused on values education for early childhood. When all the works were evaluated together, it was found that more than half of the books demonstrated a satisfactory level of visual-text alignment. Overall, the analysis indicated that the illustrations in many of the works offered opportunities for young readers to create their own stories without the need for accompanying text. However, in some books, the illustrations were found to be inadequate in reflecting the content of the text, not constructed in alignment with the narrative, and lacking the visual continuity and coherence necessary for effective visual literacy when considered independently from the text.