Anadolu’da İslâmiyet: Gaziler Çağında (XII.-XIV. Asırlar) Türkmen İslâm Yorumunun Sünnî-Alevî Niteliği Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Abstract

Köprülü’nün İlk Mutasavvıflar’daki değerlendirmelerinde dikkat çeken nokta, Anadolu’ya Şiî/Alevî unsurların girişinde İsmailî-Batınî etkiye yaptığı vurgudur. Öteden beri Batınî akidelerine bir sığınak olan Suriye ile Anadolu’nun fikrî ve ticarî münasebetler bakımından birbirine sıkıca bağlı olduğuna dikkat çeken Köprülü, Batınî akidelerin bu yolla Anadolu’ya yayıldığını iddia etmektedir. Esasen Alamut’un Hulâgû tarafından zaptını müteakip yoğun baskılara maruz kalan İsmailîler, itikatlarını tasavvuf örtüsü altında muhtelif tarikatlara sirayet ederek yaymaya devam etmişlerdir. O dönemde Şam ve Halep civarında meskûn yoğun bir Türkmen nüfusunun varlığı göz önüne alınırsa, böylesi bir etkileşimin kuvvetle muhtemel olduğu varsayılabilir.

Köprülü’nün İlk Mutasavvıflar’daki değerlendirmelerinde dikkat çeken nokta, Anadolu’ya Şiî/Alevî unsurların girişinde İsmailî-Batınî etkiye yaptığı vurgudur. Öteden beri Batınî akidelerine bir sığınak olan Suriye ile Anadolu’nun fikrî ve ticarî münasebetler bakımından birbirine sıkıca bağlı olduğuna dikkat çeken Köprülü, Batınî akidelerin bu yolla Anadolu’ya yayıldığını iddia etmektedir. Esasen Alamut’un Hulâgû tarafından zaptını müteakip yoğun baskılara maruz kalan İsmailîler, itikatlarını tasavvuf örtüsü altında muhtelif tarikatlara sirayet ederek yaymaya devam etmişlerdir. O dönemde Şam ve Halep civarında meskûn yoğun bir Türkmen nüfusunun varlığı göz önüne alınırsa, böylesi bir etkileşimin kuvvetle muhtemel olduğu varsayılabilir.