“… Cümle Palankaları Küffâr Aldı …”:1663-64 Osmanlı-Habsburg Savaşında Dezenformasyon, Propaganda ve Siyasî İktidar

Abstract

Ele alınan konu, temelde ikisi de hatalı istihbarattan kaynaklanan yanlış anlamalar üzerine inşa edilmiş olsa da, iki örnek, halk nezdinde yarattığı tepki ve enformasyonun dezenformasyon suretinde bilinçli bir şekilde tahrif edilip yayılması bakımından ciddi farklılıklar arz eder. 1664 kış baskınıyla ilgili havadislerin bariz siyasî anlamları düşünülürse, asılsız bilgilerin geniş halk tabakaları arasında süratle yayılmasında hem Habsburg hem de Osmanlı ordugâhlarıyla öyle ya da böyle ilişkisi olan bazı grupların payı olduğu neredeyse kesindir. Buna mukabil St. Gotthard muharebesine ilişkin hatalı bilgilerin XVII. yüzyıl iletişim dünyasının sınırlarını çizen genel ve dolayısıyla masumane yetersizliklerden kaynaklandığını kabul etmek akla daha yatkın gelmektedir.