Osmanlı Taşrasında Saray Bürokrasisi: Şehzade Selim’in Kazayâ Defteri

Abstract

Osmanlı klasik çağında XVI. yüzyıl sonlarına kadar hanedana mensup şehzadelerin, tecrübe kazanmak üzere gönderildikleri sancaklardaki idari uygulamaları konusunda ciddi bir kaynak eksikliği söz konusudur. Bununla beraber tarafımdan Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde şehzade divanında tutulan bazı defterler ilk defa teşhis edilmiş ve bunların hem şekil hem de mahiyetleri üzerine bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Burada yayımlanan defter de şehzade divanına ait olup daha çok tayin, terfi ve mali konuları ihtiva eden küçük tezkirelerden ve üzerinde yer alan kararlardan oluşmaktadır. Kanuni'nin oğlu Şehzade Selim'in (II.) Manisa'daki idareciliğinin ilk yıllarını (1544-1546) içine alan ve onun görüşüne sunulan tezkireleri ihtiva eden bu kayıtlar "kazıyye" şeklinde sunulduğu için "kazayâ defteri" adıyla tarafımdan tanımlanmıştır. Defterdeki konular Osmanlı taşrasında hanedan mensubu bir idarecinin karşı karşıya kaldığı meseleler ve ilgilendiği hususları anlamak bakımından önemli olduğu kadar, bürokratik olarak taşradaki şehzade divanının işleyişi hakkında da fikir vermektedir.

There is a dearth of documentation regarding administrative practices of Ottoman princes in provinces where they were sent as governors until the end of the sixteenth century so that they could gain practical experience. Previously, I had located in Prime Ministry's Archives in Istanbul certain registers (defter) produced in princely courts and made some remarks about their format and characteristics. Belonging to a princely court as well, the register under scrutiny here consists of petitions regarding appointments, promotions and other financial dealings as well as answers to those petitions. It covers Prince Selim's (future Selim II) first years as governor of Manisa . After the manner they were presented to the sultan (kazıyye), I named such registers as kazayâ defteri. Issues included in this register demonstrate us problems that an Ottoman prince had to deal with during his governorship and give us an idea about how princely bureaucracy functioned.

İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Senatosunun 22.06.2020 tarihli ve 2020/14-5 sayılı Açık Bilim Politikası gereğince erişime açılmıştır.