Yemenî’nin Tuhfetü’l-eşrâf Adlı el-Keşşâf Şerhinde Mu‘tezile Savunusu

Abstract

Tefsir ilminde Zemahşerî’nin (ö. 538/1144) el-Keşşâf ’ından sonraki süreç, kelâm ilminde ise Gazzâlî (ö. 505/1111) ve Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1209) sonrası sü- reç müteahhirîn dönemi diye anılır. VI. (XII.) yüzyıl ve sonrasına tekabül eden bu dönemde Mu‘tezile mezhebi literatürü belirleme konusunda etkisini yitirmiş olsa da istisnaî olarak Mu‘tezile savunularına rastlanabilmektedir. İmâdüddin el-Yemenî’nin (ö. 750/1349) Tuhfetü’l-eşrâf adlı el-Keşşâf şerhindeki Mu‘tezile müdafaası da bunun bir örneğidir. Yemenî’nin bu şerhi, el-Keşşâf üzerine yazı- lan onlarca eser arasında Mu‘tezile yanlısı olması ile ayrışır. Görülebildiği ka- darıyla el-Keşşâf şerh-hâşiye geleneğinin ana çizgisinde verilen eserler arasında Mu‘tezile’nin benimsendiği ve savunulduğu ikinci bir eser bulunmamaktadır. Bu makalede, Yemenî’nin el-Keşşâf şerhi i‘tizâlî içeriği açısından incelenerek tefsirin ve kelâmın müteahhirîn döneminde ortaya konulan bir Mu‘tezile savunusu gözler önüne serilmekte, incelenen eserin, tefsir ve kelamın müteahhirîn döneminin ay- dınlatılması açısından önemli bir yerde durduğuna dikkat çekilmektedir.

İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Senatosunun 22.06.2020 tarihli ve 2020/14-5 sayılı Açık Bilim Politikası gereğince erişime açılmıştır.