Osmanlı Sanayisi Hizmetinde Kırk Yıl: İngiliz Mühendis Frederick William Taylor’un Hayat Hikâyesi (1807-1875)

Abstract

Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde modern sanayi kurma girişimlerinin başladığı sıralarda İngiliz Hükümeti tarafından İstanbul’a gönderilen ve İngiltere’ye yaptığı birkaç seyahat dışında ömrünün geri kalanını İstanbul’da geçiren İngiliz mühendis Frederick William Taylor’un hayat hikâyesi anlatılmaktadır. Taylor, henüz genç bir mühendisken geldiği İstanbul’da yerli sanayinin modernleştirilmesi çabalarına bizzat tanıklık eder. İnşaat mühendisliğinin yanı sıra, iş tecrübesini buhar makineleri imal eden bir fabrikada demir dökümü, makine üretimi ve kurulumu ile bunlara ait binaların inşasında kazandığından döküm işleri ve mekanik konusunda bir döküm ustası ve makine mühendisi kadar bilgi birikimine sahipti. Aynı zamanda Avrupa’da yeni gelişmekte olan modern endüstriyel mimarî alanında da uzman bir mimar olan Taylor’un bu vasıfları onu Tanzimat Devri devlet ve askerî ricâli için Osmanlı sanayisinin ihyâsı çalışmalarında vazgeçilmez bir unsur kılmıştı. Başta Tersâne-i Âmire ve Tophâne-i Âmire olmak üzere pek çok devlet imalathânesinin modernizasyonunda Frederick William Taylor’un imzasını görmek mümkündür. Makalenin amacı, bu denli önemli işlere imzasını atmış ve Osmanlı Devleti için sıradan bir Avrupalı uzmandan çok daha fazlası olan birinin pek bilinmeyen hayatının karanlık yönlerini aydınlatmak ve bu sayede modernize edilmeye çalışılan Osmanlı sanayisinde olup bitenlere bir nebze ışık tutmaktır.