Bi̇r İlm-İ Si̇mâ Metni̇nde İsi̇m+yardimci Fi̇i̇llerle Kurulu Cümlelerdeki̇ Tamlayici Terci̇hleri̇

Abstract

İsim + yardımcı fiillerle kurulu birleşik fiillerin durum ekli tamlayıcı tercihleri üzerine temellendirilen bu çalışmada kullanılan metin 15-16. yüzyıl arası döneme aittir. Bilhassa 15. yüzyıl sonlarının Osmanlı Türkçesine geçiş sürecinin idrak edildiği bir dönem sayılması eseri, barındırdığı söz varlığı yönüyle mühim kılmaktadır. Ayrıca içerdiği söz dizim örnekleri, ilgili dil evresini tanıklama bakımından değerlidir. Çalışmada amaçlanan isim + yardımcı fiillerle kurulu birleşik fiillerin yönetimindeki cümle yapılarında biçim ve anlamca tayin edilmiş durum ekli tamlayıcılara dair dönemsel görünümler ortaya koyabilmektir. Bu tür söz dizimi unsurlarının ekli durum tamlayıcı tercihleri ve bu durum ekleri arasındaki görev aktarımları hususu her dil dönemi için inceleme gerekliliği kabul görmüş bir gerçekliktir. Yazma esere Türkiye Yazma Eserler Kurumu aracılığıyla ulaşılmıştır. Nazım ve nesir türünde metinlerin bulunduğu eserde veri taraması orijinal nüshadan okumalar ile yapılmıştır. Okuma sürecinde yüklemi isim + yardımcı fiil şeklinde kurulu cümle/yan cümleler tespit edilmiş; bunlar çeviri yazı tekniğiyle kaydedilmiştir. Doküman analizi yöntemiyle ele geçen bulguların ait oldukları bağlam içinde aktarılmış; bilinmeyen kelime anlamları ekserî dipnot uygulamasıyla açıklanmıştır. Günümüz Türkçesinden uzaklaşmış kelime karşılıkları söz öbeği içinde belirtilmiş; söylem çözümlemesinde somutlaştırma adına bazen şiir cümleleri düz cümle dizilimiyle sıralanmıştır. Yüklemi isim + yardımcı fiil birleşikleriyle oluşmuş temel-yan cümlelerde görevli durum ekli tamlayıcılar üzerine yapılandırılmış incelemede, dönem ve sahaya yönelik araştırmalara veri sağlama önemsenmiş; böylece dönemlere, dil sahası ve yöresel kullanımlara göre değişkenlikler gösteren ekler arası işlev aktarımına başkaca somutlamalar yapma istenilmiştir. Bu tür çalışmalar ile Şüphesiz tarihî metinler üzerine düşünülmüş biçimsel-anlamsal boyutlu söylem analizleri dönem, saha, ağız kullanımlarına göre beliren özellik tespitlerini zenginleştirecektir.

Telif hakları gereğince yayın erişime kapalıdır. Yayın yayıncı tarafından erişime açık ise bağlantılar kısmından ulaşılabilmektedir.