Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nun Osmanlı Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nden Aldığı Madde ve Hükümler

Abstract

Bu çalışmamızda 1976 tarihli Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nun (ÜAŞK) 1917 tarihli Osmanlı Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nden (HAK) aldığı madde ve hükümleri tespit edip kanun ile kararname arasında kapsamlı bir karşılaştırma yapmaya gayret ettik. Çalışmamızda, kanun ve kararnamede aynı konuları ele alan maddeler arasındaki benzerlik ve farklılık noktalarını tespit etmenin yanı sıra farklılıkları fıkıh tekniği açısından temellendirmeye ve sebeplerini araştırmaya özel bir önem verdik. Çalışmamız neticesinde yirmi iki maddenin Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nden Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’na eksik ya da fazla olmadan aynıyla tercüme edildiği, sayısı elliyi aşan başka bir grup maddenin ise birtakım, ekleme, çıkarma ve düzenlemelerle birlikte tercüme edilerek geçirildiği sonucuna vardık. Bu miktar, toplam 187 maddeden oluşan Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nun Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nden önemli ölçüde yararlandığını göstermektedir. Bu makalemin kendisinden üretildiği doktora tezimin Türkçe olarak hazırlanmış olması ve bu alanda Arapça literatürde ayrıntılı bir çalışmanın bulunmaması, Türkçe bilmeyen araştırmacıların Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nun Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nden ne kadar etkilendiğini somut bilgi ve örneklerle öğrenmesinin önünde bir engel teşkil ettiği düşüncesindeyiz. Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nun şerhini yazan Mahmud Sertavi Hoca’nın Şerhu Kanuni’l-ahvali’ş-şahsiyye isimli kitabının hiçbir yerinde Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nin varlığı ile ilgili herhangi bir cümlenin geçmemesi, aynı şekilde Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nu el-Vâzıh fî şerh-i Kânûni’l-ahvâli’ş-şahsiyeti’l Ürdinî adlı kitabıyla şerheden Ömer Süleyman Eşkar Hoca’nın söz konusu kitabının giriş bölümünde Hukūk-ı Âile Kararnamesi’ne sadece birkaç cümle ile işaret edip daha sonra buna kitabının hiçbir yerinde değinmemesi, Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nin Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’nun oluşumundaki rolünün yeterince anlaşılmadığı yönündeki kanaatimizi pekiştirmektedir. Sertavi ve Eşkar hocalarımızın bu tavırlarının Türkçe bilmiyor olmaları ve dolayısıyla Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nin içeriğine erişememelerinden kaynaklandığını düşünmekteyiz. Bu bağlamda dili Türkçe olan tezimden ürettiğim bu makalenin Arapça olarak yazılmasının alandaki boşluğu dolduracağı ve Arapça bilen akademik camiaya bir değer katacağı inancındayız. Bu çalışmada iki kanun arasındaki mukayeseyi, Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nden birtakım, ekleme, çıkarma ve düzenlemelerle birlikte tercüme edilerek Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’na geçirilen kanun maddeleri ve Hukūk-ı Âile Kararnamesi’nden eksik ya da fazlasız bir şekilde tercüme edilerek Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu’na geçirilen kanun maddeleri şeklinde iki başlık altında ele aldık. Anahtar Kelimeler: Ürdün Ahvâl-i Şahsiyye Kanunu, Osmanlı Hukūk-ı Âile Kararnamesi, Ürdün aile hukuku, Osmanlı aile hukuku, İslam hukuku.