دراسة فلولوجية للقوالب القرآنية ودلالاتها (أمْ) مع سواء، و(أوْ) مع هل، نموذجًا

Abstract

Bu çalışma, genel olarak Arap dili ve özelde Kur’an dilinin fıkhına odaklanmakta, Kur’an’ın bazı kelimeleri diğerlerine tercih etmesinin gerekçelerini, bu tercihin nedenlerini ve anlamlarını incelemektedir. Kur’an, bu kelime seçiminde zaruri bir durum nedeniyle mi yoksa muhtemel ve doğru alternatifler arasından bilinçli bir seçimle mi ifadelerin derin anlamlarını en beliğ şekilde ortaya koymuş, yanılsamaları, karışıklıkları ve yanlış anlamaları bertaraf etmiştir. Çalışma, özellikle sevā’un (eşitleme) üslubu ve burada em (yoksa) harfinin seçilmesi ile hel (soru edatı) üslubu ve burada ev (veya) harfinin seçilmesine odaklanmaktadır. Araştırmacı, kapsamlı bir inceleme ve analiz sonrasında, bu kelime tercihlerinin zaruri olduğunu ve bunların yerini başka kelimelerin alamayacağını ortaya koymuştur. Çünkü eşitleme bağlamında ev harfinin em harfinin yerine kullanılması, sözün anlamını bozacak bir çelişkiye neden olur. Bu durum, ev harfinin bir önceki seçimi öne çıkarması ve bu yüzden eşitleme bağlamında kullanılmasının çelişki oluşturması sebebiyledir. Bu tür bir kullanım, ancak insana ait dilde bir kolaylık olarak kabul edilebilir; fakat Kur’an’ın muciz nazmı böyle bir çelişkiden münezzehtir. Aynı şekilde, hel sorusu bağlamında em harfinin kullanılması da benzer bir çelişkiye yol açar. Çünkü soru edatının birinci seçeneğe odaklanması, bu seçeneğin önemini vurgular ve soranın ona daha çok ilgi duyduğunu gösterir. Oysa em harfi, mutlak eşitleme gerektirir ve ardından mutlaka eşit düzeydeki bir karşılığın gelmesi zorunludur. Bu tür bir çelişki, günlük konuşma dilinde olağan karşılanabilir; ancak Kur’an’ın beyanı, böyle tutarsızlıklardan tamamen uzaktır ve bu tür çelişkilerden münezzeh bir nazm ortaya koyar. Bu çalışma, birçok örnekten yalnızca iki tanesini ele alarak, benzer konuların daha kapsamlı bir inceleme ve analizle ele alınabileceğini göstermektedir. Bu tür araştırmalar, Kur’an’ın yüceliğini ve muciz nazmını ortaya koymakla kalmaz; aynı zamanda derin ve ince anlamlarını açığa çıkararak maksat ve gayelerin belirlenmesine katkı sağlar. Böylelikle, anlam katmanlarının tespit edilmesi, delaletler arasındaki tercihlerin açıklığa kavuşturulması ve metnin bütünsel mesajının daha doğru anlaşılması mümkün hale gelir.