المراجعاتالمبكرةللجامعالصحيحللبخاري:الترمذيومصطلحه"حسنصحيح"أنموذجا

Abstract

Bu çalışma, Sahîh-i Buhârî’nin hadis ilmindeki yüksek konumunun, ravilerinin ʿadālah (adil olma) ve rivayetlerinin ṣiḥḥah (doğruluk) bağlamında uzun bir süreçte oluştuğunu ve Tirmizî’nin el-Câmiʿ adlı eserindeki hadis tenkidinde bağımsız bir yaklaşım sergileyerek erken dönem hadis eleştirisi literatüründe nasıl öncü bir rol üstlendiğini incelemektedir. Buhârî'nin rivayet ettiği ve Tirmizî’nin sahih hasen hükmünü verdiği hadisleri inceleyen bu çalışmada, ilk olarak bu terimin delaletleri araştırılmış, mutlak sahihten daha alt mertebede yer alan sahihlik derecesini ifade ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumun, hadisin isnadında veya metninde meydana gelen bir sebepten ötürü olduğu belirtilmiştir. Makalede bu terim, Tirmizî’nin mezkûr hadisleri sahihin daha alt derecesine düşürmesinin sebepleri üzerinden bir giriş mahiyetinde ele alınmaktadır. Bu sebeple Tirmizî ve Buhârî’nin isnadları arasında karşılaştırma yapılmakta, mezkûr illetin her ikisinde de mevcut olduğu ve bu illetin Tirmizî’nin isnadına özgü olmadığı ortaya konmaktadır. Ayrıca, ilgili hadislerin izini sürmek için Tirmizî'nin el-Câmi’ adlı eserindeki taharet bölümleri, örneklem olarak seçilmiştir. Sonuç olarak bu calışma öne sürdüğü iddiaları ispat edip, Tirmizî'nin kendi tercihleriyle birlikte müstakil, münekkit bir muhaddis olduğunu ve Sahîh-i Buhârî’nin birkaç hadisini incelemeye tabi tutup bu hadislere dair görüşünü tam bir dürüstluk ve incelikle beyan ettiğini kanıtlamaya çalışmıştır. Bununla birlikte bu çalışma, Buhârî ve Tirmizî’nin tercihlerini karşılaştırmaya odaklanmamış, bunun yerine bu incelemeyi kanıtlamaya ve uzun bir zaman ve çalışma neticesinde Buhârî’nin konumunun objektif olarak belirlenmesini hedeflemiştir.