Kütüphanelerde Teknostresin Nedenleri, Etkileri ve Çözüm Önerileri

Abstract

Yaşadığımız çağda meydana gelen teknolojik gelişmeler avantajlarının yanı sıra bazı dezavantajları da beraberinde getirmiştir. Otomasyon sistemlerinin yaygınlaşması bu sistemleri kullanan tüm kesimleri etkilemiştir. Bu etkilerden birisi de stresin alt boyutu olarak tanımlanan ve son yıllarda iş yaşamında ciddi problemlere yol açan ‘teknostres’tir. Teknostres, birden fazla bilgisayar sistemiyle çalışmanın ve bu sistemler ile kişisel yaşamın, kuruluşun ve kullanıcıların taleplerini gerçekleştirirken oluşan kaygı veya zihinsel baskı hissi olarak adlandırılmaktadır. Teknostresin olumsuz etkileri hem kütüphane personeli hem de kullanıcılar için teknoloji tabanlı eğitim ve öğretim, teknolojiye karşı olumlu bir tutum geliştirmek, yeterli ekipman ve teknik destek sağlamak, daha ergonomik çalışma ortamı sağlamak, teknolojiyi kullanırken düzenli molalar vermek, çoklu görevden kaçınmak, stres yönetimi eğitimi, etkili zaman yönetimi ve düzenli fiziksel egzersiz ve meditasyon yapmak vb. çözüm yolları ile azaltılabilir. Bu çalışmanın amacı teknostres ile verimlilik arasındaki ilişkiyi ele almak, teknostresin nedenlerini ve kütüphaneciler üzerindeki etkilerini örgütsel verimlilik açısından incelemek ve teknostres yönetimine ilişkin önerilerde bulunarak alan yazına kavramsal açıdan katkı sağlamaya çalışmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi olarak doküman analizi kullanılmıştır. Sonuç olarak incelenen örnekler çerçevesinde kütüphane çalışanlarının, farklı düzeylerde teknostres yaşadığı, yaşanan teknostres sonucunda kütüphanecilerde baş ve boyun ağrıları, uykusuzluk gibi fiziksel semptomlar; kaygı, düş kırıklığı, zihin karışıklığı, sinirlilik gibi psikolojik semptomlar ortaya çıktığı belirtilebilir. Bununla beraber genellikle teknolojilerle bağlantılı yetersiz bilgi ve çoklu görevler ile fazla iş, teknolojik değişimin hızı, bilgisayara yönelik olumsuz tutum, aşırı bilgi yükü ile ağ ve güvenlik sorunları, internet ağının yavaşlığı, yetersiz teknik destek vb. stres kaynakları/stresörler arasında yer almaktadır. Diğer taraftan örgütsel nedenler kütüphane hizmetlerinde teknostrese yol açabilmektedir. Örneğin kütüphanecilerin yetersiz sayıda yazıcı, terminal ve iş istasyonu vb. ekipmanları paylaşmak zorunda kalmaları teknostresin oluşmasına yol açmaktadır. Ayrıca örgüt kültüründeki eksiklikler ve kütüphanecileri desteklemeyen bir örgüt iklimi kütüphanecilerin teknolojiyle başa çıkabilmelerine olumsuz olarak yansımaktadır.