Gücün Aynası Yahut Taklidi: Prusya Kralı Büyük Friedrich’in Osmanlı İmparatorluğu’na Gönderdiği Mektuplarda Vurguladığı Nüfuz Alanları

Abstract

Erken Modern Çağ uluslararası diplomasisinin pratiklerinden biri, sarayların ka- lem dairesi tarafından üretilen ve bir başka saraya gönderilen nâmelerde hükümranlık gücünün Tanrı’nın lütfuyla kullanıldığına (kutsal hak) işaret etmek ve sahip ve/veya sahiplik iddiasında olunan mülkleri tadat etmektir. Çok sayıda dilde mâkes bulan bu pratik, dayanılan kutsiyetin ve hükümran olunan arazinin farklı olduğu gerek Hıris- tiyan gerekse Müslüman devletlerce XV. yüzyıldan itibaren yaygın bir şekilde kulla- nılmaya başlanmış ve XIX. yüzyıla kadar sürmüştür. XVIII. yüzyılın ikinci yarısında yoğunluk kazanmış olan Osmanlı-Prusya diplomatik ilişkilerinin göstergesi olan dö- nemin belgelerinin yukarıdaki pratiği ne ölçüde yansıttığı, bu makalenin araştırma konusunu oluşturur. Bunun için Prusya Devleti’ni Avrupa’nın büyük güçlerinden biri hâline getiren Büyük Friedrich tarafından 1758-1762 yılları arasında Bâbıâlî’ye gönderilmiş ve söz konusu pratiği tarihî seyrinin bir devamı olarak hâmil Latince beş nâme incelenmektedir. Ayrıca nâmelerde tadat edilen mülkler, tarihî coğrafya sahasında neşredilmiş olan çağdaş Alman kaynaklarından hareketle yüz ölçümü ve nüfus bakımından ele alınarak Osmanlı Devleti’ne ait verilerle mukayese edilmektedir.