Osmanlı Dini Bürokrasisi: Matbuat, Tarikat ve Kamusal Ahlak Denetimi

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu son döneminde çağdaşı pek çok imparatorluk ve devlet gibi siyasetten hukuka, ekonomiden kültüre farklı toplumsal kurum ve unsurların asrileştirilmesine yönelik talep ve reformlara sahne oldu. On dokuzuncu yüzyılın başından itibaren kanuni düzenlemelerle içerik ve sınırları belirginleştirilen bu toplumsal ve siyasi reformlar yeni bir bürokratik işleyişi gerekli kıldı. Ancak bu bürokratik oluşumun kendisi de sosyo-ekonomik, siyasi ve entelektüel dönüşümleri tetikleyip besledi. Bir diğer ifadeyle, on dokuz ve yirminci yüzyıl modernleşme ivmesi kapsamında modern bürokrasi hem bir sonuç hem araç oldu. Bu yüzden modernleşme ve toplumsal değişimi anlayabilmek için, modern bürokratik organizasyonun daha incelikli bir şekilde incelenmesi oldukça faydalı olacaktır.