İstanbul Basınında Siyasî Anlatı Aracı Olarak Astronomi İmgeleri
Özet
Evren ve uzay cisimleri, insanların en eski ilgi ve uğraş alanlarından biri olmuştur. Yeryüzüne kıyasla daha sınırsız ve gizemli sayılan gökyüzü, uzun yıllar boyunca hayatı tanımlama ve yorumlamanın bir aracı olarak kullanılmıştır. Mevcut teknolojiye ve algılamaya göre, geçen zamanın ve yönün anlamlandırılması, gözlemlenebilen evrendeki yıldızların ve döngüsel olayların insan hayatını nasıl etkileyeceğine dair çıkarımlar yapılması bu ameliyenin en bilinen yansımalarıdır. Birçok din ve kültür sahasında var olan söz konusu çalışmalar, İslâm geleneğinde sözlü ve yazılı şekilde önemli bir birikim yaratmıştır. Klasik dönemde çoğunlukla astronomi ve astroloji ögelerini birlikte barındıran ilm-i felek, Osmanlı literatüründe ve toplumsal zihniyetinde de etkinliğini uzun yıllar sürdürmüştür. Günlük hayatı düzenleyen takvim, saat ve yön ayarının yanı sıra burç, zayiçe, envâ’ gibi farklı yorumlama biçimleri insanların bu bilgiye olan merakını canlı tutmuştur. Ay, Güneş, kuyruklu yıldızlar ve tutulmalara yüklenen iyi ya da kötü anlamlar edebî metinlerde ve insanların zihinlerinde kalıcı imgelere dönüşmüştür. [Fuat Sezgin, İslâm’da Bilim ve Teknik: Astronomi, II, (Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2007); Stephen P. Blake, Astronomy and Astrology in the Islamic World, (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2016); Ahmet Tunç Şen, “Astrology in the Service of the Empire: Knowledge, Prognostication, and Politics at the Ottoman Court, 1450s-1550s” (doktora tezi), Chicago University, 2016.]
