Portföy yönetim şirketlerinde şer-i yönetişim : Türkiye ve Malezya örneği

Abstract

Körfez bölgesinde petrolün keşfi, akabinde 1973 yılında yaşanan petrol krizi sonucu petrol fiyatlarının bir anda üç katına çıkması petro-dolar olarak tabir edilen sermaye akışına neden olmuş ve bu durum petrol ihraççısı olan Arap ülkelerinin ellerinde büyük sermaye birikimlerine yol açmıştır (Öztürk & Saygin, 2017, s. 3). Bu sermaye birikimi İslami Bankacılığı teşvik etmiş ve 1975 yılında kurulan ilk ticari İslami banka olan Dubai İslam Bankası ile bankacılık alanında başlayan İslami finans günümüzde bankacılık, tekafül ve İslami sermaye piyasaları ile 3.1 trilyon ABD doları büyüklük (Katılım Finans Strateji Belgesi, 2022, s. 29) seviyesine erişmiştir. Bu çalışmada, Türkiye'de hizmet veren portföy yönetim şirketlerinde şer'i yönetişim yapısının ne durumda olduğu ve yasaların şer'i yönetişimi ne düzeyde zorunlu tuttuğunun bir resminin çekilmesi ve sonrasında Türkiye'deki şer'i risklerin belirlenip bunların en düşük seviyeye çekilmesi için neler yapılması gerekliliği konusunda öneriler verilmesi amaçlanmıştır. İslami sermaye piyasaları ve bu piyasaların en çok tercih edilen yatırım araçları incelenmiştir. İslami endeksler bağlamında hisse senetleri, sukuk ve yatırım fonlarına detaylı bir şekilde değinilmiştir. İslami sermaye piyasalarının önemli aktörü olan İslami portföy yönetim şirketleri şer'i yönetişim bağlamında ele alınıp, Türkiye ve Malezya'da şer'i yönetişim sistemleri kıyaslanmıştır. Hem Türkiye hem de Malezya şer'i yönetişim yapıları yasal düzenlemeler incelenerek değerlendirilmiş, ortak yanlar ve farklılıklar şer'i yönetişim bağlamında detaylandırılmıştır. Bu kıyas sonucunda Türkiye'nin İslami portföy yönetimi şirketlerine yönelik bir düzenlemesi bulunmadığı ve İslami kurallara uygun fon yöneten portföy yönetim şirketlerinin şer'i yönetişim yapılarında eksiklikleri bulunduğu tespit edilmiştir ve bu eksikliklerin nasıl giderilebileceğine dair öneriler sunulmuştur. Şer'i yönetişim yapısında meydana gelen eksikliklerin oluşturduğu şer'i riskler değerlendirilmiş ve bu risklerin en aza indirgenmesi için gerekli mekanizmalar tartışılmış ve riskleri düşük seviyede tutmak için atılması gereken adımlar anlatılmıştır. ----- The discovery of oil in the Gulf region, and the subsequent tripling of oil prices as a result of the oil crisis in 1973, caused a capital flow called petro-dollar, and this led to large capital accumulations in the hands of oil exporting Arab countries (Öztürk & Saygın, 2017, p. p. 3). This capital accumulation encouraged Islamic Banking and Islamic finance, which started in the field of banking with Dubai Islamic Bank, the first commercial Islamic bank established in 1975, is now 3.1 trillion USD with banking, takaful and Islamic capital markets (Participation Finance Strategy Document, 2022, p. 29) level has been reached. In this study, it is aimed to take a picture of the status of the shar'a governance structure in the portfolio management companies serving in Turkey and to what extent the laws require shar'a governance, and then what to do to determine the shar'a risks in Turkey and minimize them. It is aimed to give recommendations on the necessity of Islamic capital markets and the most preferred investment instruments of these markets were examined. In the context of Islamic indices, stocks, sukuk and mutual funds are discussed in detail. Islamic portfolio management companies, which are important actors of Islamic capital markets, are discussed in the context of shar'a governance, and shar'a governance systems in Turkey and Malaysia are compared. Sharia governance structures in both Turkey and Malaysia were evaluated by examining the legal regulations, and the common aspects and differences were detailed in the context of Sharia governance. As a result of this comparison, it has been determined that Turkey does not have a regulation for Islamic portfolio management companies and portfolio management companies that manage funds in accordance with Islamic rules have deficiencies in their Shariah governance structures, and suggestions are made on how to overcome these deficiencies. The shar'i risks created by the deficiencies in the shar'a governance structure were evaluated and the necessary mechanisms to minimize these risks were discussed and the steps to be taken to keep the risks at a low level were explained.