Bir zihni şekillendirmek: kültürel bağlamda annelerin zihin durumu ifadeleri ve çocukların zihin kuramı becerileri

Abstract

Zihin kuramı, kişinin kendisinin ve diğerlerinin zihinsel durumlarını ve bu durumların davranışlar üzerindeki etkilerini anlamasını sağlayan temel bir beceridir. Bu becerinin gelişimini etkileyen önemli bir çevresel faktörün ebeveynlerin çocuklarıyla etkileşimlerinde kullandıkları zihin durumu ifadeleri olduğu bilinmektedir. Mevcut çalışmanın amacı Türkiye gibi hem Doğu kültürlerinin toplulukçu özelliklerini hem de Batı kültürlerinin bireyci özelliklerini harmanlayan bir yapı içerisinde annelerin kültürel değerleri benimseme derecelerini doğrudan ölçerek bu değerler ile annelerin zihin durumu ifadeleri, demografik değişkenleri ve çocukların zihin kuramı becerileri arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu doğrultuda nicel araştırma yöntemlerine dayalı, kesitsel ve korelasyonel bir desen kullanılarak yaşları 36 ila 64 ay arasında değişen 112 çocuk (nerkek = 53) ve annelerinin katılımı ile çalışma gerçekleştirilmiştir. Annelerin zihin durumu ifadeleri hikâye okuma ve serbest oyun etkinlikleri aracılığıyla ölçülmüş, sıklıkları, çeşitleri ve referansları bakımından kodlanmıştır. Kültürel değerleri ölçmek için Bireycilik-Toplulukçuluk Ölçeği ve Özerk-İlişkisel Benlik Ölçeği kullanılmıştır. Çocukların zihin kuramı becerileri ise bilgi erişimi, birinci düzey içerik yanlış inanç ve inanç temelli duygu atfı görevleri ile ölçülmüştür. Değişkenler arasındaki ilişkiler Pearson korelasyon analizi ile incelenmiştir. Zihin durumu ifadelerinin kültürel değerlerle doğrudan ilişkisi sınırlı olsa da bu değerlerin yansıdığı sosyoekonomik düzey ve aile yapısı gibi demografik değişkenlerle anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Yüksek sosyoekonomik düzey ve çekirdek aile yapısı, biliş ifadelerinin sıklığıyla; özgünlük değerinin benimsenmesi ise duygu ifadelerinin sıklığı ile ilişkili bulunmuştur. Ayrıca istek ifadelerinin kullanımı çocukların yaşı ile negatif yönde ilişki göstermiştir. Bununla birlikte, bazı bireyci değerlerin zihin kuramı performansı ile negatif yönde ilişkili bulunması, kültürel değerlerin bağlamdan bağımsız olarak zihin kuramı gelişimine etkisinin her zaman beklenen yönde olmayabileceğini düşündürmektedir. Mevcut çalışma Türkiye bağlamında kültürel değerler, demografik özellikler, zihin durumu ifadeleri ve çocukların zihin kuramı gelişimi arasındaki ilişkiye ışık tutmaktadır. ----- Theory of mind is a fundamental ability that enables individuals to understand their own and others' mental states and how these states influence behavior. One important environmental factor affecting the development of this ability is known to be the mental state talk parents use in interactions with their children. The aim of the present study is to measure the degree to which mothers in Turkey - a society that blends the collectivist characteristics of Eastern cultures with the individualist characteristics of Western cultures - endorse cultural values, and to examine the relationships between these values, mothers' mental state talk, demographic variables, and children's theory of mind abilities. To this end, a quantitative, cross-sectional, and correlational design was employed with 112 children aged between 36 and 64 months (nmale = 53) and their mothers. Mothers' mental state talk was measured through book-reading and free-play activities, and coded in terms of frequency, type, and referent. Cultural values were measured using the Individualism-Collectivism Scale and the Autonomous-Related Self Scale. Children's theory of mind abilities were assessed using the knowledge access, first-order content false belief, and belief-based emotion attribution tasks. Relationships between variables were analyzed using Pearson correlation analysis. Although direct associations between mental state talk and cultural values were limited, significant relationships emerged between these values and demographic variables such as socioeconomic status and family structure. Higher socioeconomic status and nuclear family structure were associated with more frequent use of cognition terms, while valuing personal uniqueness was linked to the frequency of emotion terms. Furthermore, the use of desire terms was negatively related to children's age. However, the finding that some individualistic values were negatively associated with theory of mind performance suggests that the influence of cultural values on theory of mind development may not always occur in the expected direction, regarless of the context. The present study sheds light on the relationships among cultural values, demographic characteristics, mental state talk, and children's theory of mind development in the Turkish context.