Annelerin uykuya dair bilişlerinin bebek uyku sorunları üzerindeki etkisi : bebek uyutma davranışının aracı rolü ve nne duyarlılığının moderatör etkisi

Abstract

Çalışmanın amacı annelerin, bebek uyku durumları üzerindeki etkisini; annelerin uykuya dair bilişleri, uyutma davranışları ve anne duyarlılığı faktörleri bağlamında incelemektir. Çalışmanın bir diğer amacı çalışmada kullanılacak olan Annenin Bebek Uykusu İle İlgili Bilişleri Anketi (ABUİBA) ve Ebeveyn Etkileşimli Yatma Zamanı Davranış Ölçeği (EEYZDÖ) ölçeklerinin Türk popülasyonu için uyarlama çalışmalarını yapmaktır. Bu doğrultuda araştırma iki çalışma halinde yürütülmüştür. İlk çalışmada (Çalışma 1) Annenin Bebek Uykusu İle İlgili Bilişleri Anketi (ABUİBA) ve Ebeveyn Etkileşimli Yatma Zamanı Davranış Ölçeği (EEYZDÖ) ölçeklerinin Türk popülasyonu için geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Çalışmanın örneklemini sıfır-üç yaş arası en az bir çocuğu olan 321 anne oluşturmuştur. Annelere, annenin temel bilgilerini içeren Demografik Bilgi Formu, Annenin Bebek Uykusu İle İlgili Bilişleri Anketi (ABUİBA) ve Ebeveyn Etkileşimli Yatma Zamanı Davranış Ölçeği (EEYZDÖ) uygulanmıştır. Ayrıca geçerlilik ve güvenilirlik analizlerinde kullanılmak üzere annelere Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ) ve Anne Duyarlılığı Ölçeği (ADÖ) uygulanmıştır. Çalışmanın veri toplama süreci çevrimiçi ortamda gerçekleştirilmiştir. Uyarlama çalışmaları sonucunda hem Annenin Bebek Uykusu İle İlgili Bilişleri Anketi (ABUİBA) hem de Ebeveyn Etkileşimli Yatma Zamanı Davranış Ölçeği'nin (EEYZDÖ) Türk toplumu için geçerli ve güvenilir olduğu bulunmuştur. İkinci çalışmada (Çalışma 2) ise annelerin uykuya dair bilişlerinin, bebek uyku sorunları üzerindeki etkisi; bu etki üzerinde annelerin uyutma davranışının aracı rolü incelenmiştir. Ayrıca annelerin uyutma davranışı ile bebek uyku sorunları arasındaki ilişkide anne duyarlılığının düzenleyici etkisi ele alınmıştır. Araştırmanın örneklemini, sıfır-üç yaş arası en az bir çocuğu olan 208 anne oluşturmuştur. Çalışmanın veri toplama sürecinde annelere, annenin temel bilgilerini içeren Demografik Bilgi Formu, anne duyarlılık düzeyini tespit etmek üzere Anne Duyarlılığı Ölçeği (ADÖ) ve annenin uykuya dair bilişlerinin belirlendiği Annenin Bebek Uykusu İle İlgili Bilişleri Anketi (ABUİBA) ile annenin uyutma davranışının belirlendiği Ebeveyn Etkileşimli Yatma Zamanı Davranış Ölçeği (EEYZDÖ) uygulanmıştır. Ayrıca bebek uyku sorunlarını tespit etmek amacıyla Bebek/Çocuk Uyku Sorunu Kısa Tanılama Formu (BUKF) kullanılmıştır. Çalışmanın veri toplama süreci çevrimiçi ortamda gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda annenin bebek uykusu ile ilgili bilişleri toplam puanının, ebeveyn etkileşimli yatma zamanı davranışı toplam puanını istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde yordadığı görülmüştür. Ayrıca annenin bebek uykusu ile ilgili bilişlerinin bebek uyku sorunlarını yordadığı tespit edilmiştir. Ancak bu ilişkide ebeveyn uyutma davranışının aracı rolü olmadığı görülmüştür. Öte yandan ebeveyn uyutma davranışı ile bebek uyku sorunları arasındaki ilişkide anne duyarlılığının düzenleyici etkisine rastlanmamıştır. ----- The aim of the study was to examine the effect of mothers on infant sleep in the context of maternal cognitions about infant sleep, maternal behaviours used to settle infants off to sleep (bedtime behaviors) and maternal sensitivity factors. Another aim of the study is to adapt the Maternal Cognitions About Infant Sleep Questionnaire (MCISQ) and Parental Interactive Bedtime Behaviour Scale (PIBBS) scales to be used in the study for the Turkish population. In this regard, the research was conducted in two studies. In the first study (Study 1), validity and reliability studies of the Maternal Cognitions About Infant Sleep Questionnaire (MCISQ) and Parental Interactive Bedtime Behaviour Scale (PIBBS) scales were conducted for the Turkish population. The sample of the study consisted of 321 mothers who had at least one child between the ages of zero and three. The Demographic Information Form, which includes the mother's basic information, the Maternal Cognitions About Infant Sleep Questionnaire (MCISQ) and Parental Interactive Bedtime Behaviour Scale (PIBBS) were administered to the mothers. In addition, the Parental Attitude Scale (PAS) and the Maternal Sensitivity Scale (MSS) were given to the mothers to be used in validity and reliability analyses. The data collection process of the study was carried out online. As a result of the adaptation studies, both the Maternal Cognitions About Infant Sleep Questionnaire (MCISQ) and Parental Interactive Bedtime Behaviour Scale (PIBBS) scales are valid and reliable for the Turkish population. In the second study (Study 2), the effect of maternal cognitions on infant sleep problems; the mediating role of mothers' bedtime behaviors on this effect was examined. Additionally, the moderating effect of maternal sensitivity on the relationship between mothers' bedtime behaviors and infant sleep problems was discussed. The sample of the research consists of 208 mothers who have at least one child between the ages of zero and three. During the data collection process of the study, mothers were given the Demographic Information Form which includes the mother's basic information; the Maternal Sensitivity Scale (MSS) to determine the mother's sensitivity level; the Maternal Cognitions About Infant Sleep Questionnaire (MCISQ) which determines the mother's cognitions about infant sleep and the Parental Interactive Bedtime Behaviour Scale (PIBBS) which determines the mother's behaviours used to settle infants off to sleep. Additionally, the Brief Infant Sleep Questionaire (BISQ) was used to detect infant sleep problems. The data collection process of the study was carried out online. As a result of the analyses, it was revealed that the total score of the maternal cognitions about infant sleep predicted the total score of parental interactive bedtime behavior in a statistically significant way. It has also been found that maternal cognitions about infant sleep predict infant sleep problems. However, it was observed that parental bedtime behavior did not play a mediating role in this relationship. On the other hand, no moderating effect of maternal sensitivity was found in the relationship between parental bedtime behavior and infant sleep problems.