Savaş ve cihad: Molla Arab (ö. 1531) ve es-Sedad fi fazli’l-cihad adlı eseri (tercüme-değerlendirme)

Abstract

Bu tez, 1531 tarihinde vefat eden Molla Arab el-Antâkî'nin es-Sedâd fî fazli'l-cihâd adlı eserin telif edildiği dönemi, eserin değerlendirmesini ve tercümesini içermektedir. Müellifin yaşadığı ve eserin telif edildiği dönem Osmanlıların hem Avrupa hem de Doğu'da çeşitli düşmanlarla mücadele ettiği ve müşkül durumda kaldığı bir döneme denk düşer. Bu düşmanlar arasında Osmanlıları en büyük tehdit altında bırakan Safeviler idi. Safevi problemi Yavuz Sultan Selim'in tahtını sağlamlaştırdıktan sonra ilk odaklandığı mesele olacaktır. Eserin müellifi Molla Arab II. Bayezid'in maiyetinde bulunur ve bizzat seferlere iştirak eder. Halep civarında Safevi aleyhine verdiği vaazlarla bölgede şöhret kazanır. Safeviler tarafından Memlüklere gönderilen bir elçilik heyetindeki birinin Molla Arab'ın Safeviler aleyhindeki vaazlarını duyup ona bir suikast teşebbüsünde bulunması müellifin hayatı için bir dönüm noktasıdır. Bu başarısız suikast girişiminden sonra Molla Arab Osmanlı topraklarına sığınmış ve Yavuz Sultan Selim'i Safevilere karşı cihada teşvik etmek maksadıyla es-Sedâd fî fazli'l-cihâd adlı eserini kaleme almıştır. Ordu vaizliği yapması, Safeviler aleyhindeki vaazları sebebiyle kendisine bir suikast teşebbüsünde bulunulması ve bu teşebbüsün ardından Yavuz Sultan Selim'i bir cihad risalesi yazmak suretiyle cihada teşvik etmesi gibi yönleriyle alışılagelmişin dışında bir âlim portresi çizmektedir. ----- This thesis is written within the framework of Molla Arab el-Antâkî's work titled es- Sedâd fî fazli'l-cihâd, who passed away in 1531. The period in which the author lived and the work was written coincides with a time when the Ottomans were struggling with various enemies both in Europe and the East and were in a difficult situation. Among these enemies, the Safavids posed the greatest threat to the Ottomans. The Safavid problem would be the first issue that Yavuz Sultan Selim focused on after consolidating his throne. The author of the work, Molla Arab, was in the entourage of Bayezid II and personally participated in the campaigns. He gained fame in the region with his sermons against the Safavids in the vicinity of Aleppo. The incident that marked a turning point in the author's life was when an embassy sent by the Safavids to the Mamluks heard Molla Arab's sermons against the Safavids and plotted an assassination against him. After this unsuccessful assassination attempt, Molla Arab sought refuge in Ottoman lands and wrote his work es-Sedâd fî fazli'l-cihâd to encourage Yavuz Sultan Selim to jihad against the Safavids. Molla Arab, who served as an army preacher and was subjected to an assassination attempt due to his sermons against the Safavids, and who then encouraged Yavuz Sultan Selim to jihad, presents a portrait of a scholar who is unconventional in this respect.