18. yüzyılda bir iktidar çatışması: Moralı Beşir Ağa Hizbi ve 1752 tasfiyeleri

Abstract

1746'dan beri dârüssaâde ağalığı makamını işgal eden Moralı Beşir Ağa 1752 yılında idam edilir. Moralı Beşir'in siyasi gücü ve kuvvetli patronajına rağmen Köse Bâhir Mustafa Paşa'nın sadaret makamına gelmesinden on gün sonra meydana gelen bu idam 18. yüzyıl Osmanlı siyasi tarihinde önemli bir andır. Ağa'nın idamının ardından yakın çevresindekileri kapsayan bir tasfiye süreci başlatılır. Tasfiye süreci, ortaya Ağa'nın başında olduğu, siyasi ve mali gücü olan bir hizbi ortaya çıkartır. Moralı Beşir Ağa hizbini tanımlayan bu tez, Moralı Beşir Ağa'nın idamı hadisenin, onun idamının ardından sürgün ya da idam edilen adamlarının geçmişteki faaliyetlerinden bağımsız düşünülemeyeceğini iddia eder. Önceki yüzyıldan itibaren siyasi manzarayı kuşatan paşa kapılarından farklı bir yapıya sahip olan bu hizbin faaliyetleri, hizip mensuplarının mal varlıkları ve bu hizbin Osmanlı 18. yüzyılındaki yeri bu tez çalışmasının öncelikli araştırma sorularındandır. ----- Beşir Ağa of Morea, who had held the position of Chief Eunuch of the Imperial Harem since 1746, was executed in 1752. Despite Beşir Ağa's political power and strong patronage, his execution, which occurred ten days after Köse Bâhir Mustafa Pasha became Grand Vizier, marks an important moment in the 18th-century Ottoman political history. Following the execution of Beşir Ağa, a process of purging his close circle began. This process revealed a faction led by Beşir Ağa, possessing political and financial power. This thesis, which defines Beşir Ağa's faction, argues that the incident of his execution and the subsequent exile or execution of his men cannot be considered independently of their past activities. The activities of this faction, which differed in structure from the pasha households that had dominated the political landscape since the previous century, the wealth of its members, and its place in the 18th-century Ottoman Empire are the primary research questions of this thesis.