Şirket-i Hayriyye Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Abstract

Bu makalede, İstanbul’un deniz ulaşımı ve Boğaziçi’nin iskân tarihinde çok önemli bir yeri olan Şirket-i Hayriyye’nin kuruluşu ve tarihî gelişimi değil, ilk dönemleriyle ilgili bugüne kadar üzerinde pek durulmayan iki önemli husus ele alınacak; ayrıca, konuya alt yapı hazırlamak amacıyla vapurların İstanbul’un deniz taşımacılığında kullanılma ve yabancıların kapitülasyonları gerekçe göstererek Osmanlı sularında seyrüsefere başlama serüvenine de kısaca değinilecektir. Bilindiği üzere, 19. yüzyılın ortalarına kadar İstanbul’da deniz ulaşımı zarif ve hafif kayıklarla; mal ve eşya nakli ise pazar kayıkları ve mavnalarla yapılır; ulaşım halkın zorunlu ihtiyaçlarından (havâyic-i zaruriyye) sayıldığı için de taşıma ücretleri devletçe belirlenirdi. Buhar gücüyle çalışan gemiler, yani vapurlar, 1828’den itibaren Osmanlı sularında ve Boğaziçi’nde seyrüsefere başlar ve bu tarihte İstanbul’a uğrayan Swift adlı bir İngiliz gemisi II. Mahmud tarafından satın alınarak ismi Sagir olarak değiştirilir. Padişah, bazı yurtiçi gezilerini, çıkardığı buhardan dolayı halkın Buğu adını verdiği1 bu gemiyle

Bu makalede, İstanbul’un deniz ulaşımı ve Boğaziçi’nin iskân tarihinde çok önemli bir yeri olan Şirket-i Hayriyye’nin kuruluşu ve tarihî gelişimi değil, ilk dönemleriyle ilgili bugüne kadar üzerinde pek durulmayan iki önemli husus ele alınacak; ayrıca, konuya alt yapı hazırlamak amacıyla vapurların İstanbul’un deniz taşımacılığında kullanılma ve yabancıların kapitülasyonları gerekçe göstererek Osmanlı sularında seyrüsefere başlama serüvenine de kısaca değinilecektir. Bilindiği üzere, 19. yüzyılın ortalarına kadar İstanbul’da deniz ulaşımı zarif ve hafif kayıklarla; mal ve eşya nakli ise pazar kayıkları ve mavnalarla yapılır; ulaşım halkın zorunlu ihtiyaçlarından (havâyic-i zaruriyye) sayıldığı için de taşıma ücretleri devletçe belirlenirdi. Buhar gücüyle çalışan gemiler, yani vapurlar, 1828’den itibaren Osmanlı sularında ve Boğaziçi’nde seyrüsefere başlar ve bu tarihte İstanbul’a uğrayan Swift adlı bir İngiliz gemisi II. Mahmud tarafından satın alınarak ismi Sagir olarak değiştirilir. Padişah, bazı yurtiçi gezilerini, çıkardığı buhardan dolayı halkın Buğu adını verdiği1 bu gemiyle