Hadis Münekkidleri Tarafından Râviler Arasında "Bana Daha Sevimli" Lafzıyla Tercih Yapılması

Abstract

تتجه هذه الدراسة إلى البحث في وجه من وجوه المفاصلة بين الرواة الصادرة عن كبار النقاد، ألا وهو المفاضلات النسبية الواردة بلفظ المحبة، وتهدف إلى شرح هذا الجانب من الأحكام النقدية نظريا عند النقاد، ومن ثم استقراء هذا اللفظ استقراء تاما في أربعة كتب من مصادر العلل، ومن ثم تجلية هذا اللفظ وبيان سياقاته وأغراضه ومعانيه الأصيلة والفرعية لدى النقاد، وذلك لمعرفة فيما إذا تأثر سياق الحكم به بالمعنى اللغوي فظهر فيه ميلٌ شخصيٌّ، أم أنه مصطلح نقدي يُصرِّح فيه الناقد برأيه في الرواة. ووصلت الدراسة إلى نتائج معينة، منها شيوع هذا النوع من المفاضلة خصوصا في الترجيح بين الرواة المتقاربين في الضبط والعدالة، وأنه كان في السياقات الأصيلة مصطلحا نقديا يدل على الترجيح، وغالبا كان يرافق هذا الترجيح بيان سبب الاختيار ونتيجة الحكم في الراويين. وأنه دخل في السياقات الفرعية منه العامل الشخصي، فعكست تلك الترجيحات أفكار الناقد واختياراته.

Bu çalışma önde gelen münekkidler tarafından ortaya konulan, raviler arasındaki tercih yönlerinden birini; “sevgi” kelimesi kullanılarak yapılmış kısmî tercih yönünü araştırmaya yöneliktir. Çalışma münekkidler nezdindeki tenkid kurallarının bu yönünü açıklamayı hedeflemektedir. Çalışmada öncelikle ilelü’l-hadîs türü eserlerin dördünde bu kelime ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Daha sonra eleştirmenler için bu kelimenin yansımaları, kullanıldığı bağlamlar, kullanılma amaçları, aslî ve yan anlamları incelenecektir. Bu incelemenin amacı hadis hakkında verilen hükmün, bu kelimenin sözlük anlamından etkilenip bunun sonucunda tamamen şahsi bir meyille mi verildiğinin yoksa bu kelimenin münekkidin ravi hakkındaki görüşünü açıkladığı bir tenkid kavramı mı olduğunun anlaşılmasıdır. Çalışmada üç temel sonuca ulaşılmıştır. Bunlardan ilki, bu tercih kriterinin özellikle adalet ve zabt bakımından birbirine yakın olan raviler arasında tercih yapılırken kullanıldığının tespit edilmesidir. Bir diğer sonuç kelime, aslî anlamında kullanıldığında tercihe delalet eden bir tenkid terimi olarak kullanılmıştır. Genellikle tercihle beraber bunun sebebi ve iki râviden her birinin tercih edilmesi durumunda doğacak sonuç da zikredilmiştir. Son olarak bu kelimenin münekkidler tarafından yan anlamlarda da kullanıldığı ve bu yolla münekkidlerin tercihlerini, fikirlerini ve seçimlerini yansıttığı görülmüştür.

Telif hakları gereğince yayın erişime kapalıdır. Yayın yayıncı tarafından erişime açık ise bağlantılar kısmından ulaşılabilmektedir.