Rivayet İlimleri Bağlamında Osmanlı Tefsirindeki Farklı Yönelişler: Bursevî ve Gürânî Örneği

Abstract

Tefsir ilmi, İslâmî ilimler ailesinde mühim bir yere sahiptir. Zira bu ilim, Kur'ân Kerim'i anlamaya ve tevil etmeye yönelik bir disiplindir ve bu itibarla tefsir ilmi, erken sayılan bir zaman diliminde ortaya çıkmıştır. Nitekim sahâbe ve tabiûn döneminden bazı ayetler hakkında farklı rivayetler bize ulaşmıştır. Tefsir ilmi metodu, diğer İslâmi ilimlerin metodu ile birlikte eş zamanlı olarak teşekkül etmeye başlamıştır. Zaman gittikçe iki ana yöntemden bahsetmek mümkündür: Birinci metot, Hz. Peygamber, sahâbe ve tabiûndan nakledilen rivayetlere önem verirken, ikinci metot, dinin temellerine ve dil kurallarına dayanarak akıl yürütmeye önem göstermiştir. Böylece büyük bir tefsir edebiyatı oluşmaya başlamıştır. Birinci yaklaşımı esas alan tefsirlere rivayet ile tefsir, ikinci yaklaşıma göre yazılan tefsirlere rey ile tefsir denilmektedir. Zaman içinde bu iki metodu bir araya getirmek şekliyle yazılan bazı eserler vardır. Tefsir eserleri, müelliflerinin ilmî kimliğini, arka planını ve içinde yazılan ilmî ortamı yansıtmaktadır. Bunun yanında Zemahşerî, Beydâvî ve Ebüssuûd Efendi’nin telif olduğu eserler gibi bazı özel tefsir eserlerinde, ilmî birikim görünmektedir. Böylece söz konusu eserlerin, şöhret kazanarak tefsir sahasında yazmak isteyenler için bir kaynak haline geldiğini söylememiz mümkündür.

The science of Tafsir is a fundamental science within the family of Islamic sciences, it is a science that originated for the understanding of the Noble Qur’an. In this regard it is considered one of the early Islamic sciences that arose in the time of the Companions and Successors. The Tafsir curriculum has formed in the time of formation of the curricula of other Islamic sciences, and in that time two types of curricula began to appear, the first method gives importance to the transmitted narrations of the Messenger and the Companions, while the second method attaches importance to the mind according to the rules of the language during the interpretation processes. Thus, a big Tafsir corpus was formed. The books of the first method are called tafsir by narration, while the second methodology is called tafsir by opinion. Those books reflected the orientations of their authors, the scientific milieu in which they received knowledge and the scientific accumulation was clearly reflected in the tafsir literature, so that some books gained great fame and became a reference for everyone who specializes in tafsir. This study deals with the direction of "narration-based exegesis of the Qur'ān" in the Ottoman era, through two Exegetes, Bursawī in his tafsir-work "Ruh al Bayān" and Mollā Kurānī, in his work "Ghayat al‐Amānī". The reason for choosing these two Exegetes as a case study representing the Ottoman Quranic-exegesis, is -beside their fame-, their expertise in the field of Hadīth-sciences.

Telif hakları gereğince yayın erişime kapalıdır. Yayın yayıncı tarafından erişime açık ise bağlantılar kısmından ulaşılabilmektedir.

ESCI, Ebsco, ATLA Religion Database, Index Islamicus, DOAJ