Fahreddin er-Râzî'de İlâhî Sözün Delâleti ve Tevili

Abstract

Bu tezde İmam Fahreddin er-Râzî'nin (ö. 606/1210) ilâhî sözün delâleti ve tevilinde nasıl bir yöntem izlediği araştırılmaktadır. Başta tefsir olmak üzere birçok ilmi ilgilendiren ilâhî sözün delâleti meselesi, Müslümanların ihtilaf ettiği en mühim meselelerden biridir. Lafzî delillerin zannîlliği, muhkem-müteşabih ayrımı ve akıl-nakil ilişkisi gibi tartışmalı konularla da ilintili olan ilâhî sözün delâleti ve tevili meselesinde, Râzî'nin sonrakilerce kendisine olumlu veya olumsuz pek çok atıf yapılmasına sebep olan görüşler beyan etmesi, onun bu meselede durduğu noktayı açığa çıkarmayı önemli hale getirmektedir. Bu amaçla Râzî'nin yol haritası izlenerek çeşitli alanlardaki eserlerinden istifade etmek suretiyle birinci bölümde ona göre mutlak olarak sözün mahiyeti ve delâleti incelenmiş, ikinci bölümde ise ilâhi sözün delâleti ve tevili ele alınmıştır. Birinci bölüm içerisinde vaz' teorisine, lafzî-nefsî söz ayrımına, dilsel delâletin imkânı ve mahiyeti meselelerine, ikinci bölüm içerisinde muhkem-müteşabih ayrımına, Râzî'nin tevil yöntemine ve Mefâtîh esas alınarak ru'yetullah ve kulların fiilleri meseleleriyle ilgili seçilen bazı ayetlerin tevillerine yer verilmiştir. Araştırmada Râzî'nin biçim açısından Mu'tezile'ye benzer bir tevil yöntemi izlemekle birlikte Eş'ariyye'nin ilkelerine bağlılığını sürdürdüğü neticesine ulaşılmıştır.

This study aims to investigate the method of how Imam Fakhr al-din al-Razī's interpretation and signification of the divine words. Signification of the divine word which matters many disciplines -especially Tafsīr- is one of the most contentious issues between Muslims. Therefore it is necessary to uncover the point that Razi stands on since he has been attributed both in positive and negative ways many times by other scholars about the controversial issues such as the uncertainty of scriptural (verbal) evidences, the distinction of muhkem-mutashabih verses and the relation between reason (aql) and revelation (naql). From the viewpoint of Razi, the nature of the word and its indication in an absolute way have been examined in the first chapter by considering his road map and applying to his works he handled on various fields. In the second part of the assignment, the indication of the divine word and its interpretation (ta'vil) have been analysed. The first chapter covers the theory of wad', the distinction between external and internal speech (lafzi and nafsi kalam) as well as the possibility and the nature of linguistic signification of the word. On the other hand, the second section explores the difference between firm and ambigous words (muhkem and mutashabih), the interpretation method of Razi, and the interpretation of some selected verses about ru'yatullah (vision of God) and actions of human beings on the basis of his work Mefatih. The assignment has shown that Razi has followed a way very similar to Mu'tazile's method in terms of form while he has stayed adherent to Ash'ariyya principles in belief.

İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Senatosunun 22.06.2020 tarihli ve 2020/14-5 sayılı Açık Bilim Politikası gereğince erişime açılmıştır.