Cerh-ta’dil açısından zahidler: Kuşeyri Risalesi özelinde

Abstract

Rivâyet asrı içerisinde telakki edilen h. II, III ve IV. asırlarda sûfîlerin hadis rivâyet faaliyetlerine katıldıkları bilinmektedir. Diğer yandan ilgili asırlar erken dönem zühd hayatının etkin biçimde yaşandığı ve önde gelen zâhidlerin temâyüz ettiği döneme tekâbül etmektedir. Erken dönem zühd hareketinin hadis rivâyet faaliyetlerine etkisi ise merak konusudur. Zâhidlerin yer yer hadis uydurmacılığıyla anılan bir grup olması, bu faaliyetlerin hadis âlimleri nazarında hangi konumda bulunduklarının tespitini önemli kılmaktadır. Nitekim sûfîlerin hadis ilmiyle ilişkisine dair iddiaların isabetli olup olmadığını anlayabilmek, hadis âlimlerinin değerlendirmelerini tespit etmekle mümkün olacaktır. Bu çalışma hem tasavvuf hem hadis âlimi olan Abdülkerîm b. Hevâzin el-Kuşeyrî'nin (ö. 465/1072) er-Risâle'sini temel alarak ilgili risâlede biyografisi kaydedilen 83 sûfînin hadis ilmindeki yerini ve cerh-ta'dîl durumlarını incelemeyi hedeflemektedir. Bu amaçla er-Risâle'de yer alan 83 sûfî arasından hadis rivâyetiyle meşgul olanlar tespit edilmiş, ardından ilgili sûfîler ikincil bir incelemeye tâbî tutularak hadis âlimlerinin haklarında cerh-ta'dîl hükmü zikrettiği sûfî-râvîlerin zühd hayatı ve hadis ilmindeki yeri incelenmiştir. Bu incelemeler sonucunda sûfî-râvilerin hadis ilmine yaklaşımına ve zühd hayatının hadis rivâyet faaliyetlerine etkisine dair bazı tespitler sunulmuştur. ----- It is known that Sufis participated in hadith narration activities in the 2nd, 3rd and 4th centuries of Hijri, which is considered within the century of narration. On the other hand, the relevant centuries correspond to the period in which the early ascetic life was effectively lived and the prominent ascetics distinguished themselves. The effect of the early ascetism movement on hadith narration activities is a matter of curiosity. The fact that the ascetics are a group that is sometimes referred with fabrication of hadith makes it important to determine the position of these activities in the eyes of hadith scholars. As a matter of fact, it will be possible to understand whether the claims regarding the relationship of Sufis with the science of hadith are correct or not, by determining the evaluations of hadith scholars. This study was conducted taking into Abū l-Qāsim ʿAbd al-Karīm al-Qushayrī's (ö. 465/1072) Risâla as the main source, aiming to examine the place of 83 Sufis, whose biographies were recorded in the relevant treatise, in the science of hadith and their state of al-Carh and al-Ta'dil. For this purpose, among the 83 Sufis in the Risâla, those who were engaged in narration of hadiths were determined, and then the relevant Sufis were subjected to a secondary study, and the ascetic life and place of the Sufi-narrators to whom hadith scholars mentioned al-Carh and al-Ta'dil decree were examined. As a result of these investigations, some determinations about the approach of Sufi-narrator, to the science of hadith and the effect of ascetic life on hadith narration activities are presented.