Yahya b. Main’in Dai ve aşırı bid’atçi raviler özelinde cerh-ta’dil yöntemi

Abstract

Hadis usulünde râvinin güvenilir kabul edilmesini sağlayan şartlardan biri "adâlet" vasfına sahip olmasıdır. Söz konusu vasıf bazı muhaddislere göre râvinin "bid'atine dâvet etmemesi" şartını da barındırmaktadır. Bu çalışmada, benzer bir şartı öne süren hicrî üçüncü asrın önemli münekkitlerinden Yahya b. Maîn'in cerh-ta'dîl yöntemi, dâî ve aşırı bid'atçi râviler özelinde incelenmiştir. Bu minvalde İbn Maîn'in ilgili râvileri değerlendirme yöntemi sorgulanmış, onlar hakkında kullandığı "aşırı", "dâî" ve diğer cerh-ta'dîl lafızlarının anlamları açıklanmıştır. Araştırma, İbn Maîn'in râvilere dair görüşlerini derleyen Mevsûatu akvâli Yahya b. Maîn fî ricâli'l-hadîs ve ilelihî isimli ansiklopedi ile sınırlanmıştır. İbn Maîn'in bizzat aşırılığı veya dâîliği hakkında bilgi verdiği ve hakkında cerh ya da ta'dîl hükmü verdiği 27 râvi incelenmiştir. İbn Maîn dışındaki hicrî ilk beş asırda yaşamış diğer münekkitlerin de bahsi geçen râviler hakkındaki değerlendirmeleri incelenerek mukayese edilmiş, böylece İbn Maîn'in ricâl tenkidinin diğer münekkitlerin görüşleriyle büyük oranda uyum arz ettiği tespit edilmiştir. Araştırmada İbn Maîn'in, râvinin bid'atinde aşırı veya dâî olmasını mutlak bir cerh ve terk sebebi olarak görmediği, hadis rivayetinde güvenilir ve ehil olduğu takdirde bid'atinde aşırı veya mezhebine davet eden bazı râvilerden hadis yazdığı ve rivayet ettiği tespit edilmiştir. Konuyla ilgili ulaşılan en genel sonuçlar ise hadis usulünde teori-pratik ayrımının bulunduğu, İbn Maîn gibi bazı münekkitlerin "dâî râviden hadis yazılmaz" gibi tek bir kural üzerinden değerlendirme yapmadığı ve her râvinin rivayetinin özel olarak incelendiğidir. ----- In the hadith methodology, the reliability of a narrator is associated with his possession of the attribute of "adālah". According to some muhaddiths, this attribute includes the condition that the narrator "should not be a propagandist of his bid'ah sect (dā'ī)". In this study, the jarh-ta'dīl method of Yahya b. Ma'īn, one of the most important munakkids of the third century of Hijrah, who put forward a similar condition, is analyzed with a special focus on the narrators whom he characterized as inviting to their sects and being extreme in bid'ah. In this thesis, the method he utilized in criticizing the relevant narrators is questioned, and the meanings of the words "extreme", "dā'ī", and other terms of jarh-ta'dīl were explained. This thesis is limited to the encyclopedia entitled Mawsūatu aqwāli Yahya b. Ma'īn fī rijāli'l-hadīth wa ilelihī, which compiles Ibn Ma'īn's views on the criticism of narrators. The analysis is based on 27 narrators mentioned in the encyclopedia, which Ibn Ma'īn himself gave information about their extremism or their being a dā'ī, or made a statement pointing to it and about whom he made judgment of jarh-ta'dīl. The evaluations of Ibn Ma'īn and the critics of the first five centuries of the Hijrah on these narrators are compared and thus it was observed that Ibn Ma'īn made judgments consistent with the opinions of other munaqqids. As a result, it has been established that Ibn Ma'īn did not consider a narrator's being an extremist in bid'ah or a dā'ī as an absolute reason for discrediting and abandonment, and he wrote down hadiths from some of the narrators who were extremists in bid'ah and who invited others to their sect if they were reliable and competent in narrating hadiths. The most general conclusion on the subject is that there is a distinction between theory and practice in hadith methodology and that some commentators such as Ibn Maīn did not make an evaluation based on a single rule such as "Hadiths of dā'ī narrators shall not be written down" and that each narrator and their narrations were treated individually.