Hanefi ve Şafiilerin ibadet konularındaki ihtilaflarına hakim olan usul kuralları : (Tecrid ve Tahsin adlı hilaf eserleri özelinde

Abstract

Hanefî ve Şâfiîler arasındaki fıkhî ihtilafın anlaşılması ancak iki mezhebin fıkıh usulündeki görüşlerinin bilinmesiyle mümkündür. Zira her ne kadar mezhepler arasındaki ihtilaflar, özünde mezhep âlimlerinin fer'î meselelere verdikleri hükümlere dayanıyor olsa da, bu hükümler tarih süresince mezhepleri temsil eden usûl kurallarıyla tartışılmış ve bunlar vesilesiyle anlaşılmıştır. Bu usûl kuralları fürû fıkhın tamamında benimsenen metotlar haline gelmiş ve mezheplerin hareket noktalarını temsil etmiştir. Dolayısıyla tarihi arka planda fürû fıkhın ifade edilmesi ve mezhep görüşlerinin gelişimi bu usûl kurallarıyla sağlanmıştır. Klasik ve çağdaş araştırmalarda bu iki mezhebin ihtilaflarıyla ilişkili olan usûl kurallarını inceleyen eserler bulunmasına karşın, her iki mezhebin fürû fıkhın hangi alanlarında, hangi usûl kurallarına sıkça atıf yaptıkları araştırılmaya muhtaçtır. Buna bağlı olarak bu araştırmanın ana gayesi Hanefî ve Şâfiîler'in ibadet konularında ihtilaf ettikleri fıkhî hükümlere hâkim olan usûl kurallarını tespit etmek, sonrasında ise Kudûrî'nin (v. 428/1037) Tecrîd ve Gazzâlî'nin (v. 505/1111) Tahsînu'l-meâhiz adlı hilaf eserlerinde bu kurallarla ilişkili fer'î meseleleri karşılaştırmalı olarak göstermektir. ----- Understanding the juristic disagreements between Hanafi and Shafiis is only possible by acknowledging their views in usul al-fiqh. Because, although the disagreements between the madhhabs are based on the provisions of the madhhab scholars pertaining to furu al-fiqh, these provisions have been discussed and understood through the maxims of usul al-fiqh that represented the madhhabs throughout history. These maxims became the methods adopted in the whole of the furu al-fiqh and represented the points of departure of the madhhabs. Therefore, the expression of furu al-fiqh in the historical background and the development of madhhab views were provided by these maxims. Although we find works examining the maxims of usul al-fiqh related to the disagreements of these two madhhabs in classical and contemporary studies, an investigation on which maxims in which fields are mostly referred to by both madhhabs is yet to be made. So, the main purpose of this research is to determine the maxims of usul al-fiqh that dominate the verdicts that Hanafis and Shafiis disagree on matters of worship, and then to show issues of furu al-fiqh given in Quduri's and Ghazali's hilaf books named Tajrîd and Tahsin al-maahiz respectively based on these maxims.