XVII. yüzyıl Osmanlı hukukunda hilenin akitlere tesiri

Abstract

İslam Borçlar Hukuku sahasının temel konusu olan akitlerin kuruluşunda irade beyanı esastır. Bu beyanın iç irade olarak da ifade edilen rızaya uygun olması gerekmektedir. Tarafların karşılıklı rızalarının bulunması, irade beyanının sıhhati açısından önem arz etmekte olup akitlerin bağlayıcılığının da ön şartı olmaktadır. Dolayısıyla ikrah, hata ve hile gibi rızayı sakatlayan durumlarda, irade beyanı kusurlu kabul edildiğinden akitlerin bağlayıcılığı da zarar görmektedir. Bu çalışmada, irade bozukluklarından biri olarak kabul edilen hilenin bir fıkıh terimi olarak Hanefî doktrinindeki tarifi, çeşitleri ve akitler üzerindeki tesiri incelenmektedir. Böylece, mezhep içerisindeki farklı görüşlere de temas etmek suretiyle, hile kavramının teorik çerçevesinin çizilmesi hedeflenmiştir. Hilenin teorik boyutu ele alındıktan sonra, Hanefî mezhebinin resmî mezhep olarak kabul edildiği Osmanlı Devleti'nde, hilenin uygulamada nasıl sonuçlarının olduğunu ve teoriyle pratiğin örtüşüp örtüşmediğini görmek amacıyla XVII. yüzyıldaki veriler incelenmiştir. İlgili döneme ait fetva mecmuaları ve şer'iyye sicilleri bu noktada çalışmaya büyük katkı sağlamıştır. ----- Declaration of intent is essential in the establishment of a contract, the fundamental subject of Islamic law of obligations. This declaration have to comply with the consent, which can also referred as the inner will. The mutual consent of the parties is significant in terms of validity of the declaration of intent and is the prerequisite of the bindingness of contracts. Therefore, in the cases that damage the consent such as coercion, error and deception, bindingness of the contracts is faulty because the declaration of intent is considered defective. This study addresses the definition of deception, which is considered as one of the defects of will, as a fiqh term in Hanafi doctrine along with its types and effects on contracts. Thus, by referring to different views within the madhab (school of law), it aims to draw a theoretical framework of the concept of deception. After discussing the theoretical aspect of deception, the data on 17th century is evaluated in order to observe what kind of results it has in practice and whether the theory corresponds the practice in the Ottoman Empire where Hanafi school of law is accepted as the official madhab. The fatwa collections and Sharia court registers of the relevant era made a great contribution in this sense.